Communiceren met tekst - software

Hier stellen we de software voor waarmee het mogelijk is om te communiceren door tekst te typen.
De belangrijkste eigenschappen van deze software is het laten voorlezen van de getypte tekst en het efficiënter maken van het invoeren van tekst.

De keuze van de communicatiesoftware bepaalt de keuze van een toestel en andersom. Je kunt gebruik maken van een alledaags toestel zoals een laptop, tablet of smartphone of van een gespecialiseerd tekstcommunicatietoestel (spraakcomputer).

Aandachtspunten
Gewone laptop met Windows
iOS
- Tekst naar spraak
- Tekst typen en woordvoorspelling
Android

Aandachtspunten

In een acute situatie kun je een keuze maken op basis van beschikbaarheid, m.a.w je werkt met een toestel dat je al hebt en dat inzetbaar kan zijn als communicatietoestel, zoals bijvoorbeeld een smartphone, tablet, laptop, .... Afhankelijk van het systeem dat actief is op het toestel (Windows, Android of iOS) kun je hieronder nagaan welke software/apps je kunt gebruiken om te communiceren met tekst. Per systeem is dit namelijk verschillend.
Als je ook op langere termijn een communicatiehulpmiddel nodig hebt, maak je de keuze best niet op basis van een toestel dat je toevallig al hebt. Bij de keuze van een aangepast communicatiesysteem spelen immers veel factoren een rol. Gespecialiseerd en persoonlijk advies door een expert is absoluut noodzakelijk. Modem kan hierbij helpen: www.modemadvies.be/advies.
In de software wordt vaak verwezen naar allerhande technieken zoals tekst naar spraak, woordvoorspelling, zinsvoorspelling, … Zie: Communiceren met tekst - technieken.
Het is belangrijk dat je communicatiepartners je voldoende tijd geven om je boodschap over te brengen. Communiceren via typen gaat nu eenmaal trager.
Voorzie in het systeem eventueel een standaard boodschap waarmee je oproept om geduldig te zijn.
Zorg samen met je naasten voor relevante, gepersonaliseerde boodschappen en een logische thematisering ervan.

Gewone laptop met Windows

Een standaard Windows (of Mac, Chromebook) laptop kun je inzetten als hulpmiddel voor tekstcommunicatie. Dit is vooral handig voor wie al een laptop heeft en er al goed mee vertrouwd is.
De gespecialiseerde software voor dynamische communicatietoestellen met tekst (zie: Communiceren met tekst - toestellen) werkt ook op Windows. Meestal is van deze software een demoversie beschikbaar, die je een maand kunt uittesten. Hij is daardoor, over het algemeen, ook snel inzetbaar.

Het gebruik van een laptop is op een aantal vlakken handiger dan werken met pen en papier:

Veel gebruikte standaard boodschappen en zinnen opslaan in een tekstdocument is erg eenvoudig.
Motorisch is typen eenvoudiger dan schrijven met een pen. Indien typen toch nog moeilijk is, kun je gebruik maken van toegankelijkheidsinstellingen. (zie: Tekst typen).
Dankzij woordvoorspelling (in Windows ‘tekstsuggesties’ genoemd), hoef je niet elke letter te typen, wat de communicatie efficiënter kan maken. (zie: Communiceren met tekst - technieken: Woordvoorspelling)
Door de tekst te doen uitspreken door een computerstem, hoeft de communicatiepartner niet noodzakelijk op het scherm mee te lezen. Je kunt ook tegen meerdere mensen tegelijk spreken. (zie: Communiceren met tekst - technieken: Tekst naar spraak)

Gewone tekstverwerker

Aan een gewone tekstverwerker, zoals Word of een notitieprogramma zoals Kladblok, heb je al voldoende om te starten. Tekstboodschappen die je meerdere keren wil gebruiken, kun je na het typen laten staan. Wees hier wel zuinig mee, zoniet dreig je het overzicht te verliezen. Een tabel opmaken kan helpen om het overzicht te bewaren.

Woordvoorspelling van Windows

Vanaf Windows 10 kun je gebruik maken van woordvoorspelling via ‘tekstsuggesties voor het hardwaretoetsenbord’.
Je zet ‘tekstsuggesties’ aan via Instellingen → Apparaten → Typen → Hardwaretoetsenbord → Tekstsuggesties weergeven tijdens het typen.

Let op! Je kunt bij de instellingen ook kiezen om tekstsuggesties weer te geven bij het gebruik van het schermtoetsenbord van Windows. Meer informatie over het gebruik van een schermtoetsenbord vind je in Tekst typen: Schermtoetsenborden.

Tekst naar spraak van Windows

In Windows zijn er verschillende mogelijkheden om gebruik te maken van tekst naar spraak, afhankelijk van de gebruikte toepassing.

Voor verschillende van de onderstaande toepassingen moet je eerst in Windows een Nederlandse stem installeren. Dit kun je doen via: Instellingen → Tijd en taal → Spraak → Stemmen beheren → Stemmen toevoegen. Als deze optie op je computer ontbreekt, moet je Windows 10 eerst updaten.

Na het installeren van de stem in Windows, moet je dit soms in de toepassing zelf ook nog instellen.

Screenshot van spraakinstellingen in Windows

Google Vertalen (Translate)

Met Google Translate kun je tekst eenvoudig laten voorlezen. Hiervoor is geen bijkomende installatie nodig, maar je moet wel verbonden blijven met het internet. Hiervoor ga je naar de website: https://translate.google.com/. Typ in de linker kolom de tekst die je wil laten uitspreken en vervolgens op het kleine icoontje van de luidspreker.

Google Translate kan geen teksten onthouden. Je moet dus telkens de gewenste tekst opnieuw typen. Je kunt ook vanuit een tekstverwerker tekst kopiëren en hier plakken. Dat is evenwel weinig efficiënt.

Office 365

support.microsoft.com/nl-nl/office/luister-naar-uw-word-documenten-met-hardop-voor-lezen

Als je Office 365 hebt, dan kun je daarmee ook tekst laten uitspreken.

In de versie van Word die je installeert op je computer, vind je bij de werkbalk ‘Controleren’ de functie ‘Voorlezen’. Na het typen van een tekst, kun je die hiermee laten voorlezen.

Hiervoor moet in Windows wel een Nederlandstalige computerstem worden geïnstalleerd. Zie hierboven: Tekst naar spraak van Windows.

In de online versie van Word is dit voorlezen ook mogelijk. Daarvoor moet je telkens in de werkbalk ‘Beeld’ overschakelen naar de ‘Insluitende lezer’. Dit verandert wel de lay-out van je document en is dus minder handig. Voordeel is wel dat je geen computerstem hoeft te installeren in Windows.

Windows Verteller

Windows Verteller is als programma een onderdeel van de toegankelijkheidsopties van Windows.

Het is voornamelijk bedoeld voor blinden of slechtzienden. Windows Verteller leest de volledige tekst van het scherm voor, dus ook menu’s, tekst op knoppen, invulvelden, … Als je enkel je zelf geschreven tekst wil laten horen, kan dit storend zijn.

Gespecialiseerde software, gratis

LightKey

LightKey is software die woordvoorspelling mogelijk maakt in de meeste Windows programma's. Je kan gratis tot 1000 voorspelde karakters per maand gebruiken. Wanneer je het intensiever wil gebruiken, moet je een licentie kopen ($50/jaar).

https://www.lightkey.io/

Click2Speak

Dit is een gratis toetsenbord op het scherm, met een goede woordvoorspelling en met de mogelijkheid om de getypte tekst te laten voorlezen. Het programma kan frequent gebruikte zinnen opslaan en je kunt ze ook eenvoudig opnieuw oproepen. Dit verhoogt de communicatiesnelheid. Daarnaast heeft Click2Speak nog meer relevante opties voor tekstcommunicatie die je kan vinden via onderstaande link.

Zie: www.click2speak.net

Uitgebreide dynamische communicatiesoftware met tekst, betalend

Deze software heeft de meest uitgebreide mogelijkheden, met bijna alle technieken die tekstcommunicatie efficiënter maken, ingebouwd (zie: Communiceren met tekst - technieken). De bedrijven die deze software verdelen bieden uitgebreide service, wat bij andere oplossingen zeker niet altijd het geval is. Op korte termijn kan deze software worden uitgeprobeerd via een demo-versie. We raden aan om voor een langetermijnoplossing een beroep te doen op gespecialiseerd en persoonlijk advies. Hiervoor kun je Modem contacteren: www.modemadvies.be/advies.

Mind Express & Grid 3

Mind Express en Grid 3 zijn zeer uitgebreide communicatieprogramma’s, maar toch eenvoudig in gebruik. Voor beide programma’s kun je een hele reeks kant-en-klare communicatieboeken downloaden (www.mindexpress.be, grids.thinksmartbox.com/be). In aangepaste bediening bevatten beide programma’s bijzonder veel mogelijkheden. Je kunt op een aangepaste manier e-mailen, bellen, sms’en, surfen op internet en sociale media gebruiken (Facebook, WhatsApp, YouTube, …). Ze maken het ook mogelijk om de andere functies van je computer te bedienen (bijvoorbeeld typen in Word, Outlook, surfen via een gewone internetbrowser, …). Mind Express en Grid 3 werken op een Windows pc of Windows tablet of op dynamische communicatietoestellen (zie: Communiceren met tekst - toestellen). Van Grid 3 is een versie beschikbaar voor iPad (zie Grid for iPad hieronder). Het is mogelijk om communicatieboeken uit te wisselen tussen beide programma’s.

Meer informatie op:

Mind Express 5

Grid 3

AlphaCore

AlphaCore is een kant-en-klaar vocabulaire voor geletterden. Het is specifiek ontwikkeld voor volwassenen van wie de motorische vaardigheden doorheen de tijd veranderen, bv. ALS.

Op het dashboard van AlphaCore staan thema’s met vocabulaire, aangepast aan de doelgroep. Binnen deze thema’s wordt gewerkt met standaardzinnen, zinstarters en snelle communicatietips. Op dit dashboard staan ook tools zoals e-mail, sms, telefoon, bedienen van andere programma’s, surfen op internet, besturen van een spraakassistent zoals ‘hey google’, enz.

AlphaCore beschikt over verschillende toetsenborden die elk beantwoorden aan andere bedieningsmogelijkheden (touch, scanning, joystick, oogsturing). Zo kan je op termijn kiezen voor een ander toetsenbord.

In Mind Express kan je met een nauwkeurigheidstest voor oogsturing kijken welk toetsenbord het best bij jou past.

Beschikbaar voor Grid, Grid for iPad en Mind Express

Richtprijs:

Grid: gratis te importeren in Grid
Mind Express: aanwezig op Tellus i6 en als apart item aan te kopen op andere toestellen van Jabbla voor € 230 excl. btw

Meer informatie:

Grid : thinksmartbox.com/product/alpha-core

Mind Express : www.jabbla.com/woordenschat/alphacore-voor-mind-express/

AlphaCore in Mind Express

AlphaCore in Grid

iOS

Tekst naar spraak

Spraakregelaar

In iOS zijn meerdere mogelijkheden ingebouwd om tekst om te zetten naar spraak. Met de ‘Spraakregelaar’ is dit het eenvoudigste. Nadat je je tekst hebt getypt, tik je op het icoontje van de spraakregelaar en vervolgens op je tekst. Dit werkt op elke schermruimte waar je tekst kunt typen. Als je een app gebruikt om notities te nemen, dan kun je hierin je belangrijkste zinnen opslaan en ze hergebruiken wanneer nodig.

De spraakregelaar schakel je in via volgende instellingen: Instellingen → Toegankelijkheid → Gesproken materiaal → Spreek scherm uit → Spraakregelaar.

Voor Belgisch-Nederlandse gebruikers is Ellen, een vrouwenstem, standaard geïnstalleerd. De standaard versie van de stem is van mindere kwaliteit. Je kan andere en betere stemmen installeren via:
Instellingen → Toegankelijkheid → Gesproken materiaal → Stemmen → Nederlands.
Je kunt in iOS geen Belgisch-Nederlandse mannenstem installeren, enkel de Noord-Nederlandse mannenstem Xander is beschikbaar. Wil je toch een Belgisch-Nederlands klinkende mannenstem, dan heb je een app nodig die zelf stemmen bevat.

Alhoewel de Spraakregelaar standaard aanwezig en gratis is, adviseren we meestal om toch gebruik te maken van één van onderstaande, veel efficiënter werkende, apps.

Spraak Assistent AAC

Deze app van €23 (gratis in Android) heeft opvallend veel mogelijkheden voor tekstcommunicatie. Je kunt werken met vooraf (zelf) aangemaakte woordkaarten of zinnen die je ook kunt onderverdelen in meerdere categorieën. Zinnen toevoegen en bewerken is erg eenvoudig. De app kan tijdens het typen zinnen en zinsdelen voorspellen. In combinatie met een toetsenbord met goede woordvoorspelling, heb je nog minder toetsaanslagen nodig. Je kunt woorden ook ondersteunen met een afbeelding. Je kunt de app zelfs gebruiken tijdens een telefoongesprek, waardoor je zelf kunt telefoneren. Spraak Assistent AAC werkt uitsluitend met de in iOS ingebouwde stemmen. Hierdoor is er geen Belgisch-Nederlandse mannenstem beschikbaar (wel tegen een kleine meerprijs aangeboden in Android).

Meer informatie vind je op:

www.a-soft.nl (Engelstalige website maar de ontwikkelaar is Nederlands)
apps.apple.com/be/app/spraak-assistent-aac

Richtprijs: €23

Proloquo4Text

Deze app is erg vergelijkbaar met andere apps, met enkele extra mogelijkheden die het communiceren met tekst nog efficiënter maken. Het is een van de weinige apps die een Belgisch-Nederlandse mannenstem bevat. Om meer mogelijkheden op het scherm te krijgen, zijn de toetsen vaak kleiner dan in vergelijkbare apps. Proloquo4Text vraagt daardoor om vrij goede motorische vaardigheden. Op het grotere scherm van een iPad en als gevorderde gebruiker is deze app een goede oplossing. Uiteraard is een goede woordvoorspelling inbegrepen maar ook zinsvoorspelling is mogelijk, met snelzinnen en zinnen onderverdeeld in categorieën. Uitgesproken zinnen worden bewaard in een geschiedenis. Met Proloquo4Text kun je een gedeeltelijk getypte zin tijdelijk opslaan en tussendoor iets anders zeggen. Op die manier kun je efficiënt wisselen tussen meerdere gesprekken.

www.assistiveware.com/nl/producten/proloquo4text
apps.apple.com/nl/app/proloquo4text

Richtprijs: € 130

Predictable

Deze app voor tekstcommunicatie heeft verschillende aangepaste lay-outs van toetsenborden en bedieningsmethoden. De goede woordvoorspelling en de standaardzinnen maken het typen van een boodschap veel efficiënter. Deze app blinkt vooral uit in alternatieve bediening en in de ondersteuning van standaardzinnen met afbeeldingen. Ooit getypte zinnen kun je makkelijk oproepen via de geschiedenis.

Richtprijs: €180

Grid Player, Grid for iPad

Grid is een reeks van drie verwante producten:

Grid Player is een gratis app voor iOS en bevat communicatieboeken voor tekst- en symboolcommunicatie. Enkel met een licentie van Grid 3 kun je deze communicatieboeken personaliseren. Grid Player is dus beperkt inzetbaar.
Grid 3 is communicatiesoftware voor Windows, zie hierboven. We vermelden het hier omdat het mogelijk is om communicatieboeken uit te wisselen tussen Grid 3, Grid Player en Grid for iPad.
Grid for iPad (€450 of €12/maand) combineert de twee voorgaande in één app voor iPad. Hierin kun je wel communicatieboeken aanpassen. Het heeft bijna alle mogelijkheden van Grid 3, met uitzondering van extra toepassingen zoals e-mail, sms, omgevingsbediening, …. Het is één van de meest uitgebreide en flexibele tekstcommunicatie-apps op iOS.

TD Talk

TD Talk is een app voor tekstcommunicatie van Tobii Dynavox. Hij maakt gebruik van woord- en zinsvoorspelling en snelspraak. Je kunt kant-en-klare boodschappen toevoegen door op het tekstballonnetje rechts te klikken. De app is ontwikkeld voor het oogsturingssysteem van TobiiDynavox voor iPad (TDPilot) maar is ook gewoon met het aanraakscherm bruikbaar. Het berichtenvenster staat vlak boven het toetsenbord, waardoor er maar een kleine afstand is tussen het toetsenbord en het berichtenvenster. De uitspreekknop zit ook in het berichtenvenster, zodat je deze gemakkelijk kan aantikken. Je kunt uit verschillende stemmen kiezen, in verschillende talen. De instellingen (toetsenbord, stemmen, talen) staan op een knop onderaan, hiervoor moet je het toetsenbord naar boven vegen.

Beschikbaar in de app store
Richtprijs: gratis
www.tobiidynavox.com/products/td-talk

Tekst typen en woordvoorspelling

Op een iPad of iPhone zijn er meerdere mogelijkheden om tekst in te voeren, meestal met een toetsenbord op het scherm. Deze toetsenborden hebben vaak een goede ingebouwde woordvoorspelling. Meer informatie, zie: Tekst typen.

Android

Tekst naar spraak

In Android zijn meerdere mogelijkheden ingebouwd om tekst om te zetten naar spraak.

Een voordeel van Android is dat je, naast de standaard stemmen, bijkomende computerstemmen kunt toevoegen als app. Je kunt deze stemmen vervolgens gebuiken in alle tekst naar spraak toepassingen. Voor Belgisch-Nederlandse stemmen zijn Acapella en Vocalizer de belangrijkste toepassingen:

Acapella (Zoe, Sofie, Jeroen): play.google.com/store/apps/details?id=com.acapelagroup.android

Vocalizer (Ellen, Koen, vroeger RealSpeak): play.google.com/store/apps/details?id=es.codefactory.vocalizer

Selecteer om voorgelezen te worden

Met de standaard toepassing ‘Selecteer om uitgesproken te worden’ kan je eenvoudig tekst laten voorlezen. Nadat je je tekst hebt getypt, tik je op het icoontje van de toegankelijkheidsopties en vervolgens op je tekst. Dit werkt overal waar je tekst kunt typen. Wanneer je hiervoor een app gebruikt om notities te nemen, dan kun je hierin je belangrijkste zinnen opslaan en later hergebruiken.

Je kunt dit inschakelen via: Instellingen → Toegankelijkheid → Services → ‘Selecteer om uitgesproken te worden’. Wanneer deze optie niet aanwezig is, moet je de gratis app “Android Toegankelijkheidstools” (Android Accessibility Suite) installeren.

Meer informatie:

Alhoewel ‘Selecteer om voorgelezen te worden’ een gratis onderdeel is van Android, adviseren we meestal om toch gebruik te maken van één van onderstaande, veel efficiënter werkende apps.

Selecteer om voorgelezen te worden in Android

Spraak Assistent AAC

Zie hierboven bij iOS. Op Android is Spraak Assistent AAC gratis. Voor €9 kun je veel meer eigen zinnen opslaan, kun je de lay-out beter aanpassen, enz. Een ander belangrijk verschil is de beschikbaarheid van een Belgisch-Nederlandse mannenstem in Android.

Tekst typen en woordvoorspelling

Android biedt meerdere mogelijkheden om tekst in te voeren, meestal met een toetsenbord op het scherm. Deze toetsenborden hebben vaak een goede ingebouwde woordvoorspelling om efficiënter te kunnen typen. Meer informatie, zie: Tekst typen.

Look to Speak

Deze gratis app maakt het mogelijk om louter met oogbewegingen op een Android tablet of smartphone enkele woorden of zinnen te selecteren. De ingebouwde camera van het toestel volgt je oogbewegingen.

Meer informatie over deze app, zie: Bediening met de ogen.