Bediening met de ogen

Met je ogen kan je heel veel duidelijk maken. Niet toevallig kennen we uitdrukkingen zoals ‘je kon aan haar/zijn blik zien hoe hij/zij erover dacht’ of ‘ik lees het in uw ogen’.

De ogen zijn dus een heel krachtig communicatiemiddel, en dat geldt zeker voor wie niet (meer) over alle communicatiemogelijkheden beschikt. Zo kan iets gericht aankijken een manier van communiceren zijn. Door een duidelijke richting te kiezen met je blik, kan je ook verschillende hulpmiddelen gebruiken, zoals een doorkijkraam, een pc of laptop, tablet, smartphone of zelfs een communicatietoestel via oogsturing.

Rechtstreeks aankijken in de omgeving

Iets in je directe omgeving rechtstreeks aankijken, maakt communicatie mogelijk maar dit blijft zeer beperkt. Een voorbeeld: door enkele kledingstukken in het blikveld te houden, kan de gebruiker bijvoorbeeld kiezen wat hij of zij wil dragen. Maar deze persoon kan niet duidelijk maken dat hij liever alleen een t-shirt aan wil trekken, en geen trui. 

Aandachtspunten bij communiceren via rechtstreeks aankijken

  • Als je wil communiceren via rechtstreeks aankijken, is het belangrijk om duidelijk te fixeren wat je wilt aanduiden. Het helpt ook om een beperkt aantal voorwerpen of aan te duiden onderwerpen aan te bieden en deze ver genoeg uit elkaar te houden.
  • Als je met anderen communiceert via gericht aankijken, dan is het belangrijk dat zo lang aan te houden tot je zeker weet dat je signaal ook juist is begrepen.
uitroepteken

Communiceren met een doorkijkraam

Een doorkijkraam is een frame/raam met boodschappen op om zo via blikrichting te communiceren. We bespreken twee vormen: doorkijkraam met directe selectie en doorkijkraam met selectie in twee stappen. 

Doorkijkraam met directe selectie

Bij het rechtstreeks kijken naar een voorwerp, een woord of een afbeelding op een doorkijkraam, is het aantal boodschappen beperkt tot een achttal. Bij meer items wordt het interpreteren van de blikrichting moeilijk.

doorkijkraam met acht boodschappen

Doorkijkraam met selectie in twee stappen

Bij de selectie in twee stappen, kun je op een pagina een 50-tal letters of boodschappen plaatsen. De werking is evenwel moeilijker te begrijpen.

In onderstaand voorbeeld wil de gebruiker de letter ‘r’ spellen. Eerst kijkt hij naar het rode vak waar de letter 'r' in staat. Vervolgens kijkt hij naar het grote groene vak, want dit is de kleur en de plaats van de letter 'r' in het vak waar hij eerst naar keek. 

In onderstaand voorbeeld wil de gebruiker ‘niet’ zeggen, het symbool met het rode kruisje.

Verkrijgen van doorkijkramen

Doorkijkramen kan je zelf maken met gelamineerd papier of PVC-buizen (zie hier hoe dat moet: Zelf maken van een communicatiehulpmiddel), maar je kan ook een plexiglas doorkijkraam laten maken of aankopen via Eelke Verschuur of rdgKompagne.

doorkijkraam uit plexiglas

Aandachtspunten bij communiceren via een doorkijkraam

  • De persoon met wie je via een doorkijkraam wil communiceren, zet zich best zo dat je elkaar op een comfortabele manier recht in de ogen kunt kijken, dus in het midden van het blikveld van de gebruiker. Het doorkijkraam zit dan tussen beiden in.
  • Hoe dichter het doorkijkraam bij de gebruiker staat, des te groter de oogbewegingen moeten zijn. Pas de afstand tussen de gebruiker en het doorkijkraam hieraan aan.
  • Zorg dat de afbeeldingen/woorden/letters zowel voor de gebruiker als voor de communicatiepartner goed zichtbaar zijn. Opgepast: op een niet -transparante papieren communicatiekaart staan de items aan de kant van de communicatiepartner in spiegelbeeld. In PictoSelector (zie: Zelf maken van een communicatiehulpmiddel) kun je dit makkelijk aanpassen met de sjablonen “Doorkijkraam basis gebruiker” en “Doorkijkraam basis communicatiepartner”.
  • Als je werkt met een frame, zorg dan dat dit goed stabiel staat.
  • Je kunt ook meerdere pagina’s voorzien. Kiezen uit verschillende pagina’s kan dan door één van de vakjes te voorzien van ‘Ga naar volgende pagina’ of door een eerste pagina te maken met categorieën, waarvan de vakjes dus verwijzen naar andere pagina’s.
uitroepteken

Technisch communicatiesysteem met oogsturing

Er bestaan enkele systemen waarmee je een computer/laptop/tablet/smartphone kan bedienen, enkel door te kijken naar het scherm. Een camera registreert je oogbewegingen en zet deze om in bewegingen van de muiscursor.

Selecteren of klikken kan op verschillende manieren. Het meest voorkomende is je blik even vasthouden op een plaats op het scherm, het systeem klikt dan automatisch. Andere mogelijkheden zijn het knipperen met de ogen of het werken met een extra schakelaar.

De meeste van deze systemen zijn bijzonder duur en dus enkel snel inzetbaar als de organisatie al beschikt over een oogsturingssysteem. Er bestaat één uitzondering, namelijk Look to Speak (zie hieronder). Om een oogsturingssysteem te kiezen, neem je best contact op met Modem.

oogsturingssysteem

Look to Speak

Deze gratis app maakt het mogelijk om op een Android tablet of smartphone enkele woorden of zinnen te selecteren met enkel oogbewegingen. De ingebouwde camera van het toestel volgt je oogbewegingen. Het scherm is verdeeld in twee kolommen. Kijk je naar links, dan selecteer je de linker kolom en worden automatisch de woorden van deze kolom verdeeld over de twee kolommen. Het gewenste woord kan nu dus terecht komen in de rechter kolom. Jij kijkt dan naar rechts. Het opsplitsen in twee kolommen gaat door tot er maar één woord overblijft. Dit woord wordt vervolgens uitgesproken.

Meer info vind je hier: experiments.withgoogle.com/looktospeak. De app van Look to Speak kan je downloaden in de Play Store.

screenshot van Look to Speak

Meer informatie

Alfabetkaarten

Speakbook