Aanwijskaarten met tekst
Een aanwijskaart is een snel inzetbare manier om te communiceren met tekst. Een aanwijskaart kan zowel letters (letterkaart) als woorden (woordenkaart) bevatten.
Je vindt alvast enkele afdrukbare voorbeelden onderaan deze pagina bij downloads.
Eventueel kunnen verschillende letterkaarten en woordkaarten worden gecombineerd om de communicatie vlotter te maken en meer communicatiemogelijkheden aan te bieden. Je maakt dan als het ware een boekje van verschillende letterkaarten en woordkaarten waarbij je op elke kaart een vakje/optie voorziet met ‘ga naar volgende pagina’. Daarnaast kan je ook van elke kaart de voor- en achterkant gebruiken door een vakje/optie te voorzien met ‘kaart omdraaien’.
Letterkaarten
Een letterkaart is een kaart waarop de letters van het alfabet en eventueel cijfers en leestekens geordend staan. Deze letters worden aangeduid om te communiceren. Hierdoor kan elke mogelijke zin of woord gecommuniceerd worden. Om de communicatie te vergemakkelijken, kun je ook enkele veelgebruikte woorden of zinnen op de letterkaart aanbrengen (bijvoorbeeld ja, nee, “wat zegt u?”, …). Gebruik hiervoor eventueel de achterkant van de letterkaart. Je kunt daarvoor op beide kanten van de kaart een vakje/optie voorzien met ‘kaart omdraaien’. Je kunt een letterkaart ook combineren met een woordkaart door ze aan elkaar te bevestigen en telkens een vakje te voorzien met ‘ga naar volgende pagina’.
Letterkaarten kunnen vele vormen aannemen. De lay-out kan verschillen en de plaatsing van de letters kan variëren. Deze plaatsing van de letters wordt bepaald door de manier van bedienen:
- Bedienen door rechtstreeks aanwijzen
- Aanwijzen met de ogen: doorkijkraam
- Aanwijzen met scanning: ENA-kaarten
Bij downloads (Downloads letterkaarten) vind je letterkaarten met verschillende lay-outs en letterplaatsingen en een aanpasbaar document om een letterkaart volledig op maat van de gebruiker te maken.
Variaties in lay-out
Het lettertype, de lettergrootte, de ruimte tussen letters en het kleurgebruik kunnen verschillen. Kies altijd voor de lay-out die het best past bij de voorkeur en de noden van de gebruiker.
Voor het lettertype is het belangrijk om te kiezen voor hoge leesbaarheid, wat afhankelijk is van persoon tot persoon.
De grootte van de letterkaart kan variëren van bankkaartformaat tot A3. Hiervoor gelden volgende principes:
- Hoe groter en hoe meer ruimte tussen de letters, hoe minder nauwkeurig je moet aanwijzen en hoe zichtbaarder
- Hoe kleiner, hoe gemakkelijker meeneembaar (bv. bankkaartformaat past in een portefeuille)
De kleur van achtergrond en letters is belangrijk voor de leesbaarheid.
Variaties in plaatsing van de letters
Bedienen door rechtstreeks aan te wijzen
De meest gebruikte plaatsing van letters bij letterkaarten om te bedienen met rechtstreeks aanwijzen, zijn: alfabetisch, azerty (België) en qwerty (Nederland). De keuze tussen azerty of qwerty is interessant voor personen met ervaring in het typen op een toetsenbord.
Hier (zie: Aanwijzen vereenvoudigen en verduidelijken) vind je meer informatie over de manieren om letters aan te wijzen.
alfabetisch
azerty
qwerty
Bedienen met de ogen
Een letterkaart kan ook worden bediend via blikrichting. Dit kan voor sommige personen de snelste en efficiëntste manier zijn om letters op een letterkaart aan te duiden. Om een letterkaart te bedienen met de ogen, wordt een doorkijkraam gebruikt. Onderstaande sjablonen voor een doorkijkraam kan je hier downloaden. Meer informatie over een doorkijkraam en hoe je een doorkijkraam bedient, vind je hier (zie: Bediening met de ogen).
enkel letters
letters, cijfers & functies en woorden
Bedienen via een signaal: ENA-letterkaarten
Wanneer de persoon met slechts één signaal kan communiceren (bv. knipperen met de ogen, vinger opsteken, …), dan kun je gebruik maken van scanning (zie: Bediening met één signaal) om letters te selecteren.
Scanning is bijzonder traag. Daarom is een aanwijskaart ontwikkeld, de ENA-kaart, waarbij de letters zo zijn geschikt dat de meest frequente letters het snelst aan bod komen.
We spreken van een ENA-letterkaart omdat dit voor het Nederlands de drie meest frequente letters zijn. Op basis van onderzoek is gebleken dat de letters E, N, A, T, I, O, D, R, L, S de negen meest frequent voorkomende letters zijn in het Nederlands (enatirods, is iets gemakkelijker te onthouden).
Het gemiddeld aantal selecties die je nodig hebt om een letter aan te wijzen wordt op een ENA-letterkaart met 30 tot 40% verminderd. Wanneer de letters volgens de gekende ABC-volgorde staan, kost het bij rij-kolomscanning bijvoorbeeld zeven antwoorden om de N te bereiken en zelfs negen voor de T. Bij een ENA-letterkaart zijn dit respectievelijk drie en vier antwoorden.
Om de letters vlot te vinden, is uiteraard wat oefening nodig. De volgorde lijkt arbitrair, maar dat is niet zo. Er is grondig onderzoek aan vooraf gegaan. Zodra je het onder de knie hebt, verloopt de communicatie met een ENA-letterkaart vlot.
Aandachtspunten bij letterkaarten
- Je kunt ook een oud toetsenbord gebruiken als letterkaart. Voor sommige personen is het indrukken van toetsen eenvoudiger dan aanwijzen.
- Door kaders rond de letters, wordt duidelijker wat de gebruiker aanwijst.
Woordkaarten
Een woordkaart is een kaart met daarop een aantal veelgebruikte woorden of zinsdelen. De gebruiker communiceert door woorden op het papier aan te wijzen. Zo vormt hij woorden of zinnen. Een woordkaart is altijd een moeilijke evenwichtsoefening: hoeveel woorden op een kaart zijn nodig om het zinvol te maken en hoeveel woorden maken het overladen en dus onoverzichtelijk.
Doordat er op een woordkaart al enkele woorden of zinnen staan, wordt de communicatie versneld. Dit beperkt wel wat de persoon kan zeggen. Daarom worden bij een woordkaart ook vaak de letters afzonderlijk opgenomen. Zo kun je desgewenst andere woorden spellen. Je kunt een woordkaart ook combineren met een letterkaart door ze aan elkaar te bevestigen en vakjes te voorzien met ‘ga naar volgende pagina’. Daarnaast kun je ook van elke kaart de voor- en achterkant gebruiken, door een vakje/optie te voorzien met ‘kaart omdraaien’. Je kunt dan bijvoorbeeld op de voorkant woorden plaatsen en op de achterkant letters. Je kunt zelfs verschillende woordkaarten en letterkaarten combineren, om de communicatiemogelijkheden uit te breiden. Zo maak je een soort boekje van kaarten, waarin de gebruiker kan ‘bladeren’ door de vakjes/opties ‘ga naar volgende pagina’ en ‘kaart omdraaien’.
Hier kun je woordkaarten downloaden.
Aandachtspunten bij woordkaarten
- Door kaders rond de letters, wordt duidelijker wat de gebruiker aanwijst.
