Notitieboek voor communicatieve signalen
Soms is een beperking zo ingrijpend dat het niet duidelijk is, welke acties (bewegingen, geluiden, …) je gericht kunt gebruiken om te communiceren. Het is dan nodig om een zicht te krijgen op de acties die je kunt gebruiken als signaal voor communicatie. Enkele voorbeelden van acties zijn: knipperen met je ogen, een vinger optillen, je hoofd draaien, een geluid maken, …
Het noteren van alle acties die worden waargenomen, kan helpen om uiteindelijk te komen tot een lijst met betekenisvolle communicatieve signalen. Het waarnemen van bruikbare acties is vaak moeilijk. De mogelijkheden kunnen heel wisselend zijn, afhankelijk van het moment van de dag, de activiteit, de vermoeidheid, de lig- of zithouding, … In een ‘notitieboek voor communicatieve signalen’ kunnen alle betrokkenen (verpleging, familie, therapeuten, …) noteren welke bruikbare acties ze waarnemen.
Aandachtspunten
- Iedereen kan signalen, die bruikbaar kunnen zijn voor communicatie, noteren in het boekje. Dat geldt voor verpleging en therapeuten, maar zeker ook voor naasten die veel tijd samen doorbrengen.
- Noteer heel precies hoe de actie eruit ziet en in welke situatie je ze waarneemt.
Noteer niet: kan voet bewegen, maar wel: “Wanneer ik het linker been optil tijdens het wassen, kan hij/zij, op vraag, de linkervoet naar links en rechts draaien.” - Eén iemand (bv. een ergotherapeut, logopedist of verpleegkundige) is verantwoordelijk om de exacte betekenis van een actie vast te leggen.
- Wanneer de betekenis van een specifiek signaal is vastgelegd, noteer dit, of maak een communicatiepaspoort (zie: Communicatiepaspoort).
- Eenmaal de betekenis van een signaal vastligt, is het belangrijk dat iedereen dit op dezelfde manier interpreteert. Zoniet wordt het zowel voor de gebruiker als voor de communicatiepartners verwarrend.
- Geluiden en mimiek beschrijven is niet eenvoudig. Mogelijk kan overleg met verschillende communicatiepartners daarbij helpen.
- Leg het notitieboek altijd in de buurt van de persoon, op eenzelfde plaats, makkelijk vindbaar voor alle communicatiepartners.
Notitieboek voor communicatieve signalen
In een acute situatie is het niet altijd eenvoudig om de subtiele manieren waarop de persoon met een zeer ernstige beperking communiceert op te merken. Hierbij kan een notitieboek voor communicatieve signalen helpen. Door te werken met een notitieboek voor communicatieve signalen ga je vaak ook beter letten op kleine acties.
Om te komen tot een lijst met communicatieve signalen, doorloop je best enkele stappen in het notitieboek:
- Opmerken en registreren van signalen: naasten en hulpverleners noteren alle signalen. Voorbeelden van signalen kunnen zijn: een gezichtsuitdrukking, een vinger opheffen, …
- Samen zoeken naar consequent gebruikte signalen, waarachter een communicatieve betekenis kan schuilen. Door samen goed te kijken naar de signalen, wordt op een vlottere manier een consequent signaal gevonden.
- Samen zoeken naar de betekenis achter een consequent signaal.
- Eén verantwoordelijke (bv. ergotherapeut, logopedist of verpleegkundige) noteert op een aparte pagina of in een communicatiepaspoort (zie artikel: communicatiepaspoort) de communicatieve signalen waarvan de achterliggende betekenis duidelijk is. Beschrijf het communicatieve signaal op een duidelijke manier en noteer daarbij de betekenis van het signaal.