'>

Communiceren met visuele scènes

Indien communiceren met pictogrammen of tekst lastig is, dan kunnen visuele scènes de communicatie stimuleren. Een visuele scène (Engels: Visual Scene Display, VSD) is een foto of een tekening van een ‘contextrijke’ situatie. De scène kan meerdere personen en/of voorwerpen bevatten, een foto daarentegen toont maar één concreet voorwerp of een persoon op een neutrale achtergrond. Visuele scènes kunnen interessant zijn bij meerdere doelgroepen, gaande van volwassenen met een verworven communicatiestoornis zoals afasie tot kinderen met ernstig meervoudige beperkingen.

Aandachtspunten

  • Een foto die je gebruikt als visuele scène, moet voldoen aan verschillende vereisten, zie: Vereisten aan contextrijke foto's als visuele scène.
  • Een visuele scène is een alternatief voor een klassieke opbouw van een communicatiehulpmiddel, dat bestaat uit een rooster van pictogrammen en foto’s met telkens één specifieke betekenis per vakje.
    Communicatiehulpmiddelen kunnen zowel visuele scènes als roosters bevatten, ze sluiten elkaar niet uit.
  • Je kunt een communicatiehulpmiddel samenstellen uit meerdere visuele scènes. Houd er wel rekening mee dat niet alle communicatieve functies mogelijk zijn met visuele scènes. Zie: Taal en communicatie stimuleren met kernwoordenschat en modelleren.
  • Visuele scènes worden (in Vlaanderen) veel minder frequent gebruikt dan roosters met pictogrammen. De ervaring hiermee is (te) beperkt, durf dus zeker zelf te experimenteren bij meerdere doelgroepen en toepassingen.

Waarom visuele scènes inzetten?

  • In de wetenschappelijke literatuur is de inzet van contextrijke foto’s als visuele scène zowel beschreven als hulpmiddel voor volwassen personen met een verworven aandoening als voor kinderen met een ontwikkelingsstoornis.
  • Visuele scènes stimuleren de communicatie, ze bieden aan beide gesprekspartners een onderwerp en informatie om over te praten. Door (uitgesproken) woorden, zinnen, … toe te voegen aan de visuele scène, wordt dit nog versterkt. Je kan dit toevoegen op hotspots (zie verder) of in vakjes naast de foto.
  • Betekenisverlening en het terugvinden van relevante onderdelen op visuele scènes vraagt minder cognitieve inspanning dan bij een rooster met afbeeldingen.
  • Een visuele scène doet minder beroep (dan een rooster met pictogrammen) op het taalkundig vermogen van de gebruiker en doet meer beroep op het deel van het geheugen waar dagelijkse, persoonlijke ervaringen worden opgeslagen.
  • Visuele scènes kunnen ervoor zorgen dat de focus van de communicatie verschuift van wensen en behoeften naar sociale interactie en commentaar.
  • Een visuele scène is beter in het voorstellen van complexe concepten dan een rooster met pictogrammen zonder context.

Andere redenen om visuele scènes in te zetten

Naast gepersonaliseerde contextrijke foto’s worden nog andere visuele scènes ingezet:

  • Een foto van een ruimte of openstaande kast (kleding, keuken, …) om één van de relevante voorwerpen te kunnen aanduiden
  • Speciaal voor ondersteunde communicatie getekende visuele scènes: Vb. babbeldorp Mind Express
  • Een pagina van een prentenboek met daarop ‘hotspots’ met een motiverende reactie
visuele scène huis

Vereisten aan contextrijke foto’s als visuele scène


Contextrijke visuele scènes geven situaties, plaatsen of ervaringen op zo’n manier weer dat de relaties en interacties tussen belangrijke personen of voorwerpen duidelijk zijn:

Bij contextrijke foto’s kun je een aantal vereisten controleren. Laat het strikt willen opvolgen van deze vereisten evenwel geen extra drempels creëren voor het ondersteunen van de communicatie.

  • Omgevingscontext: de foto toont een duidelijke context waarin de situatie zich afspeelt, het best een omgeving die wordt herkend door de gebruiker.
  • Interactie met mensen of omgeving: foto’s waarbij iemand ‘kijkt naar’ en ‘bezig is met’ een persoon of een voorwerp trekken meer aandacht dan foto’s waarbij er recht in de camera wordt gekeken.
  • Persoonlijk relevant: dit zijn foto’s waarmee de gebruiker een persoonlijke band heeft, dus waarop de persoon zelf, familieleden en/of een plaats is afgebeeld die voor de persoon belangrijk zijn. Foto’s met een gelijkaardige situatie, maar met onbekende personen of plaatsen, kunnen verwarrend zijn.
  • Duidelijkheid van de belangrijkste elementen: alle relevante onderdelen op de foto moeten scherp en dus duidelijk zichtbaar zijn
foto van twee personen in interactie

Opbouw van een contextrijke visuele scène

Naast de contextrijke foto zelf zijn er nog twee elementen die je kunt toevoegen aan een visuele scène: extra informatie en mogelijkheden voor navigatie.

Informatie toevoegen

Extra informatie kun je toevoegen op twee manieren:

  • Je kunt woorden, zinnen, pictogrammen, … naast de visuele scène plaatsen.
  • Bij technische systemen kun je ook werken met ‘hotspots’. Dit zijn vakjes bovenop de foto, een tik op zo’n hotspot zorgt ervoor dat er een woord of zin wordt uitgesproken. Zo’n hotspot kan ook een tekst of een pictogram bevatten.
visual scene display
visuele scène zee

Voor alle doelgroepen is het aangewezen om extra informatie toe te voegen aan een visuele scène. Enkele extra zinnen, woordjes of pictogrammen geven je de mogelijkheid om over de foto te vertellen.
Het maakt aan communicatiepartners ook duidelijk wat er belangrijk is aan deze foto. Op die manier stimuleert de toevoeging de communicatie over het onderwerp op de foto.

Bij volwassenen met een verworven hersenletsel zet je meestal best geschreven zinnen naast de foto, ook wanneer lezen moeilijk is. Het herkennen van woorden wordt namelijk ondersteund door de context die de foto biedt. Het is volgens onderzoek ook vaak eenvoudiger dat het uitspreken gebeurt via een aparte knop naast de zin en niet door het tikken op de zin zelf.

Navigatie mogelijk maken

Bij een communicatieboek met meerdere visuele scènes moet je kunnen bladeren van de ene scène naar een andere. Daarbij let je best hierop:

  • Voor het bladeren tussen de verschillende visuele scènes, gebruik je best kleine versies van de foto’s en dus geen pictogram of andere afbeelding die naar een of meerdere foto’s verwijst.
  • Je groepeert visuele scènes best op basis van de context, niet op basis van taalkundige categorieën.

Meer informatie