'>

Communiceren met gebaren

Iedereen gebruikt gebaren om gesproken taal te ondersteunen. We gebruiken veel meer gebaren om ons uit te drukken of om te benadrukken wat we willen zeggen dan we zelf beseffen, bijvoorbeeld een opgestoken duim of wuivende hand om iemand te begroeten.

Voor personen die niet of moeilijk kunnen spreken of horen, kunnen gebaren soms de enige manier van communiceren zijn. Er bestaan verschillende manieren om met gebaren te communiceren. We bespreken er hier drie.

Aandachtspunten

  • Het aanleren van communiceren met gebaren kost inspanning en oefening. Het is daarbij belangrijk dat er iemand is die de gebaren kan aanleren.
  • Het gebruiken van gebaren vraagt ook een engagement en inspanning van de gesprekspartners. Zij moeten de gebruikte gebaren immers ook kennen. De gebaren die worden gebruikt, kunnen worden genoteerd in het communicatiepaspoort zodat iedereen over dezelfde informatie beschikt.

Communiceren met gebaren

Gebarentaal heeft het grote praktische voordeel dat je geen extra hulpmiddelen nodig hebt, geen boek, papier of pen.

Het belangrijkste nadeel is dat jij en al jouw communicatiepartners de gebruikte gebaren moeten kennen. Dit moet worden aangeleerd. Bij het communiceren met afbeeldingen daarentegen staat er een woord bij elke afbeelding zodat de betekenis voor alle communicatiepartners duidelijk is.

Natuurlijke gebaren

Natuurlijke gebaren (bv. wuiven, duim opsteken, hand naar mond brengen voor honger, …) kun je gemakkelijk gebruiken en zijn meestal zonder toelichting te begrijpen. Soms is het gebruik van algemeen gekende natuurlijke gebaren evenwel niet mogelijk omdat de gebruiker het gebaar niet kan uitvoeren. Dan kun je het natuurlijke gebaar aanpassen. Maak daarover duidelijke afspraken met de gebruiker en met de belangrijkste gesprekspartners. Noteer de aangepaste gebaren en de gemaakte afspraken in het communicatiepaspoort (Zie: Communicatiepaspoort) zodat iedere gesprekspartner op de hoogte is.

SMOG

Als het lukt om gebaren aan te leren en uit te voeren, kan je gebruik maken van SMOG (Spreken Met Ondersteuning van Gebaren). Dit is een combinatie van spraak, gebaren, lichaamstaal en gezichtsexpressie. SMOG heeft een basiswoordenschat van ongeveer 500 gebaren die dagelijkse communicatie mogelijk maakt.

Bij het gebruik van SMOG is je spreektempo aangepast omdat je de woorden uitbeeldt terwijl je ze uitspreekt. Er wordt gewerkt met concepten; één gebaar kan verschillende betekenissen hebben (bijv. 'avond' en 'donker' is hetzelfde gebaar). 

In acute situaties, kun je op ‘www.smogjemee.be’ al heel wat gebaren vinden om te gebruiken. De uitvoering van deze gebaren werd niet nagekeken en goedgekeurd door Gezin en Handicap!
Om SMOG juist te kunnen gebruiken is het belangrijk om beroep te doen op een gediplomeerde SMOG-therapeut, die de professionele SMOG-cursus volgde bij Gezin en Handicap en in het bezit is van een SMOG-attest. Deze persoon leert je de gebaren aan zodat je deze kan herkennen en zelf correct kan uitvoeren en inzetten. Ook je ouders, familie en vrienden kunnen SMOG leren via SMOG-initiaties bij Gezin en Handicap. Zo is het mogelijk om noden, wensen en verlangens te delen met elkaar.

Hiernaast zie je als voorbeeld twee lijntekeningen van SMOG-gebaren (© Gezin en Handicap): bovenaan het gebaar voor 'eten', onderaan voor 'toilet'. 

    SMOG-gebaar voor eten

    Meer informatie over SMOG vind je via:

    SMOG-gebaar voor toilet

    Vlaamse Gebarentaal

    Tot slot is er ook een officiële gebarentaal in Vlaanderen, namelijk de Vlaamse Gebarentaal. Dit is een volwaardige taal, waarbij door gebruik van gebaren begrippen en concepten worden weergegeven. De Vlaamse Gebarentaal heeft een eigen gebarenschat en grammatica. Een zin die wordt omgezet in Vlaamse Gebarentaal ziet er dus helemaal anders uit dan een gesproken zin. Het vergt heel wat inspanning om Vlaamse Gebarentaal aan te leren, net zoals het een grote inspanning zou vergen om bv. Spaans te leren. Bij Vlaamse Gebarentaal zijn er ook plaatselijke varianten, een soort dialecten.

    Vlaamse Gebarentaal wordt voornamelijk gebruikt door slechthorende en dove personen in Vlaanderen. Vlaamse Gebarentaal is omwille van de complexiteit, in acute situaties, niet eenvoudig in te zetten. Als je langdurig zal communiceren met gebaren en je kunt je handen nog volledig gebruiken, is het aanleren en gebruiken van Vlaamse Gebarentaal wel een optie die je kunt overwegen.

    Woordenboek Vlaamse Gebarentaal (woordenboek.vlaamsegebarentaal.be) is het online woordenboek van de Vlaamse Gebarentaal; je vindt er filmpjes terug van elk gebaar.

    Als je gebruik wil maken van Vlaamse Gebarentaal, raden we je en je belangrijkste gesprekspartners aan om een cursus Vlaamse Gebarentaal te volgen. Meer informatie en cursussen Vlaamse gebarentaal vind je op: www.vgtc.be of www.vgtleren.be