Communiceren met voorwerpen

Voor sommige mensen is de betekenis van woorden, foto’s, pictogrammen of afbeeldingen moeilijk te begrijpen. Zij kunnen misschien wel communiceren via het gebruik van concrete voorwerpen. Je kunt voorwerpen gebruiken om concrete keuzes te maken in het hier en nu of ze inzetten als verwijzer.

Communiceren met voorwerpen om concrete keuzes te maken

Je kan de persoon via concrete voorwerpen keuzes laten maken in het hier en nu. Enkele voorbeelden:

  • Je kan een tas met thee en een tas met koffie tonen om de persoon een keuze te laten maken.
  • Je kan tijdens het aankleden enkele kledingstukken aanbieden waarbij de persoon zijn keuze van het gewenste kledingstuk kan aangeven.

Communiceren met voorwerpen als verwijzer

Een voorwerp kan verwijzen naar iets in een andere tijd of ruimte.

  • Een theezakje verwijst naar een kop thee en een koffiefilter naar een kop koffie.
  • Een wc-rolletje kan verwijzen naar het toilet/de badkamer.
  • Een bal kan verwijzen naar kinesitherapie.
  • Een spuitje kan verwijzen naar de verpleegpost/verpleging.
theezakje

Zowel jij als je gesprekspartners kunnen gebruik maken van voorwerpen als verwijzers. Jij als gebruiker kan een wens duidelijk maken via een voorwerp, bijvoorbeeld een wc-rolletje tonen om aan te geven dat je naar het toilet moet. Een gesprekspartner kan een voorwerp gebruiken om iets aan te kondigen of te verduidelijken. Het voorwerp biedt dan voorspelbaarheid wanneer het onduidelijk is wat jou overkomt. Een verpleegkundige kan bijvoorbeeld een wc-rolletje tonen om aan te geven dat ze je naar het toilet gaat begeleiden.

wc-rolletje

Je kan ook een planstrook met concrete voorwerpen gebruiken. Op deze planstrook is aan de linkerkant een markering aangebracht om het begin aan te duiden voor personen die slechtziend of blind zijn.

planstrook met concrete voorwerpen

Het begrijpen van de betekenis van voorwerpen als verwijzer is niet per definitie gemakkelijker dan het begrijpen van de betekenis van foto’s of pictogrammen. Dit kan individueel verschillen!
“Er is een veronderstelde hiërarchie in betekenisverlening, startend bij concrete verwijzers (voorwerpen) naar foto’s, grafische symbolen, lettertekens en schrift (traditionele orthografie). Hans van Balkom: ´Er is geen enkel bewijs dat dit zo is. Integendeel: de neuro- en cognitiewetenschappen tonen aan dat de complexiteit niet in de soort afbeelding zit maar in de verwerking (waarneming, patroonherkenning, associaties).” Stichting Milo - Dit is wat je moet weten over OC Mythe 5

Aanleren van de betekenis van voorwerpen als verwijzer

De betekenis achter een voorwerp als verwijzer, is nooit op zichzelf duidelijk en moet je steeds aanleren. Een nieuw voorwerp introduceer je best in de concrete situatie waarnaar het voorwerp verwijst. Stap voor stap kan je het voorwerp aanbieden in een situatie die zowel in tijd als ruimte verder weg ligt van de concrete situatie.

De betekenis van een wc-rolletje als verwijzer voor ‘naar het toilet gaan’, kan je aanleren in volgende concrete situaties. Herhaal het in elke situatie enkele keren voordat je het aanbiedt in de volgende situatie:

  • Terwijl de gebruiker op het toilet zit.
  • Net voor je de persoon op het toilet helpt.
  • Net voor de deur van het toilet.
  • In de gang van het toilet
  • Op het moment dat je naar het toilet vertrekt.
  • Op termijn kan je proberen om het wc-rolletje aan te bieden samen met andere voorwerpen als verwijzer en zo bijvoorbeeld een dagstructuur duidelijk te maken of de persoon de mogelijkheid te geven om zelf naar het wc-rolletje te wijzen als hij/zij naar het toilet moet.

Zie ook: Communicatie zonder representatie: ondersteunende communicatie op maat ‘backwards training’

Aandachtspunten bij het communiceren met voorwerpen als verwijzer

  • Gebruik de voorwerpen steeds eenduidig en op dezelfde manier. Wanneer ze regelmatig worden gebruikt, verloopt het aanleren van verbanden tussen voorwerp en betekenis veel vlotter.
  • Zorg ervoor dat het gebruikte voorwerp veel uitgesproken kenmerken heeft van hetgeen waarnaar het verwijst. Hierdoor is de link tussen verwijzer en situatie gemakkelijker te begrijpen.
    • Je kan kiezen voor voorwerpen op ware grootte (bv. wc-rolletje) of verkleinde voorwerpen (bv. speelgoedautootje voor ‘naar huis gaan’).
    • De kleur van het voorwerp kan bepalend zijn voor de herkenning. Kies bijvoorbeeld niet voor een rood speelgoedautootje als verwijzer indien de familieauto blauw is.
  • Als het voorwerp verwijst naar een activiteit op een bepaalde plaats dan kun je de betekenis meer verduidelijken door het voorwerp op die plaats in een vormsteun in te puzzelen of te matchen met een gelijkaardig voorwerp.
uitroepteken

Meer informatie

Meer informatie over het communiceren met voorwerpen vind je via: